صدای تاریخ
فریدون چون شد بر جهان کامکار ندانست جز خویشتن شهریار به روز خجسته سر مهر ماه به سر بر نهاد آن کیانی کلاه کنون یادگار است از او ماه مهر بکوش و برنج، ایچ منهای چهر «فردوسی» مهرگان آغاز نیمه دوم سال ویا اعتبار ی آغازسال هخامنشی و فصل پاییز ومهرگان وحلول خورشید در برج میزان می باشد . شاید بتوان گفت که دوران هخا منشی، این جشن بیشتر وتوجه به آن افزون تر از نوروز بود. به وسیله ی روایات مورخان قدیم یونان و روم در باره ی این جشن آگاهی ها ی فرادست است که در باره ی نوروز نیست پیش شروع به اصل گفتار ،در آغاز به دو نکته اشاره می شود نخست نام مهرگان است مهر به گونه ای که خواهد آمد ،به شکل میترا ،نام یکی از مورد توجه تر ین و بزرگترین ایزدان هند و ای رانی که در هزار سال پیش از میلاد ،یادش در سنگ نوشته ای آمده . در اوستا سرودی زیبا و بلند به وی منسوب است و در آثار کهن سانکریت ،به ویژه وِداها وکهن ترین جزء آن ریگ وداها اهمیت مقامش اشاره شده است. در اوستا مهر بزرگ تر ین ایزدان است ودر مقدمه ی مهر یَشت آمده که اهورا مزدا وی را بزرگی و شکوه و توانایی همقدر و هم سنگ خود آفرید. این ایزد در سان سکریتmitra ودراوستاmitharaودرپهلویmitr آمده است.به گفته یوستی به معنی و مفهوم را بطه و پیوندی است میان روشنایی محدث ونور و فروغ ازلی .مهر به معنی دوستی ومحبت است، به معنی پیشرو و دوستی و داور بزگ می باشد . ایزد مهر به عنوان یک داور و مجری عدالت و موکل بر پیمان وعهود مردم نظارت در عمل خود می نماید . کهن ترین سند مکتوب ترین که نام این خدای کهن هند وایرانی در آن ثبت و به ما رسیده است . در الواح گلینی است متعلق به 1400 سال پیش از میلاد.به سال 1970 میلادی در کا پوتو کا از شهر های آسیای صغیر،در محلی به نام بغازکوی-الواحی گلین پیدا شده است پیدا شد. مهر روشنایی و انوار زرین خور شید است.پیش از آنکه خورشید از پس کوه هرا سر بر کشید ، وی با جامه ی زرین و زینت ها یش از آن بلدی کو ه به نگرش همه ی کشور های آریای می پردازد. در بند 15-از هفت کشور یاد می شود که مهر با آن همه دیدگانش نگران آن جاست. ای مهر، این سرو دها ی ما را بشنو ستایش وعبادات ما را بپذیر ،کام ما را روا کن. فدیه و نیاز مان را قبول کن کام ما را روا کن.وفدیه نیازمان را قبول کن و میان این جمع دوستان فرود آی. آنچه خواستاریم: پیروز ی ،کامرانی ،نعمت ،نیک نامی،آسایش وجدان و در ک علم و معرفت وتمیز کامل است.جا یگاه مهر به وسعت سرار زمین است . سرود ویژ ه اش مهر یشت یا ستایش مهر است. جنگ آوری و دلیر ی او نمایان است. در دوران دوم شاهنشاهی خشایار شاه به بعد –دو ایزد بزرگ آریایی دو باره مورد اقبال و گرایش فراوان قرار گرفتند:مهر و آناهید یا آناهی ها، چنانکه از سلمان فارسی نقل است که خداوند یا قوت را در نوروز و زبر جد را در مهرگان برای زینت بندگان پدید آورد. نقل مورخان یونانی در باره ی جشن مهرگان در دوران جشن مهرگان در و دوران هخامنشی،همانندی مراسم نوروزی و مهرگان،بار عام های در بار ی و هنگام وصول خراج،هدایا وآداب جشن مهرگان، شرح ثعالبی از مراسم جشن مهرگان در زمان ساسانیان،تمثیل وکنایه ی هدیه ی دو قطعه ذغال از سوی موبدان ،نواها والحان ویژه ی موسیقایی در مهرگان. نوشته شده:خانم رسولی آذر منابع: 1-کتاب روز شماری در ایران باستان و آ ثارآن باستان در ادبیات پار سی : نگارش دکتر معین به ضمیمه ی رساله ی نو روز وسی روز ماه به قلم محسن فیض کاشانی .تهران 1325.انجمن ایران شنا سی . 2-جشن ها ایران باستان:نگارش سر گرد مراد اورنگ.تهران .1335.شمسی 3-فرهنگ ایران باستان:بخش نخست،نگارش پورداوود.تهران1326.نشریه فرهنگ ایران باستان 
