صدای تاریخ
در اوستا آناهیتا در تجلیات مادی به صورت دوشیزه‌ای زیبا پیکر و خوش‌اندام بر افراد متجلی می‌شود.در آبان‌یشت که به این الهه اختصاص دارد نام بیش‌تر پهلوانان و شاهان را می‌یابیم که بردرگاه ایزدبانوی نامدار اردویسور آناهید نماز می‌گزارند، قربانی می‌کنند و درخواست می‌کنند. از میان شش امشاسپند یا فرشته یاور اهورا مزدا، سه تای آنها (سپندارمز، خرداد، امرداد) مادینه و سه تای آنها (بهمن، اردیبهشت، شهریور) نر هستند. ایزدان مهمی چون بهرام و تیشتر، نرینه و در برابر آنها اردویسور آناهیتا و دین ایزدانی مادینه‌اند. با توجه به بی‌جنس بودن میتراباید گفت که برابری جنسی در آیین مزدیسنای متاخر (دوره ساسانی) در هیچ دین دیگری در آن زمان و پس از آن پیشینه نداشت. در اهمیت و نقش ایزدبانو آناهیتا که برخی آن را خدای قومی ساسانیان می‌شمارند، بسیار سخن گفته شده است. آناهیتا از حالت ایزدبانوی آب‌ها در عصر نخستین آریایی، در دوران هخامنشی به معادلی برای آفرودیتیونانی و ایشتار بابلی تبدیل می‌شود. در دوره سلوکی (هلنی) نیایشگاه‌های به سبک غیرایرانی در غرب ایران ساخته می‌شود که به حضور خود تا دوران ساسانی ادامه می‌دهد. با این‌حال به نظر می‌رسد دست‌کم از دوره ساسانی، این نیایشگاه‌ها آن کارکردهای ویژه‌ی خود (روسپی‌پروری) را زیر تاثیر محکومیت اکید و شدید این گناه در دین مزدیسنی، به‌کل از دست داده و در واقع آتشگاه بودند و نه روسپی‌خانه‌هایی زنانه همچو نمونه‌های میانرودانی، مدیترانه‌ای و مصری و ساسان، نیای اردشیر بابکان از همین جا برخاست. این نیایشگاه‌ها در فرهنگ پس از اسلام تغییر کاربری داده و بسیاری از آنان با نام قلعه‌دختر، پل‌دختر یا آرامگاه‌هایی منسوب به زنان و دختران بزرگزاده باقی مانده‌اند. به هر روی این بزرگ‌ترین ایزدبانوی ایرانی، نه‌تنها کارکردی همسان با ونوس رمی و آتنه یونانی در برانگیزی شهوت جنسی نداشت که بیش‌تر بر پایبندی به اصول خانواده و نجابت و شرافت زنانگی تاکید داشت. آناهیتا نخستین بار در دوره ساسانی، در زمان نرسه به تصویر کشیده می‌شود. نرسه سنت دریافت دیهیم پادشاهی و فره ایزدی از اورمزد که همیشه به گونه‌ی مرد ترسیم می‌شد را ترک گفت و یک زن را جایگزین او کرد. این سنگ‌نگاره‌ی شگفت‌آور و پرسش‌برانگیز را کریستین‌سن و دیگر غربیان و به پیروی از آنان بیش‌تر ایرانیان، به دلیل زن‌بودن آناهیتا دانسته‌اند. حرکتی که هم تا آن زمان معمول نبود و هم پس از آن تکرار نشد. به هر رو با توجه به اطمینان‌نداشتن ما به اورمزدبودن نگاره‌ی مرد، می‌توان به آناهیتابودن این نگاره زن نیز شک کرد. ولی در یک چیز تردید نیست و آن اینکه او به هر روی یک زن است. 300 سال پس از نرسه، این بار در تاق بستان، در سنگ نگاره خسرو پرویز، او با اینکه تاج را باز از دستان یک مرد (به باور اروپایی‌‌ها اورمزد) می‌گیرد، ولی این بار یک زن (شاید آناهیتا) در پشت سر او ایستاده و بر پشت پایش آب می‌ریزد. منبع: 1- آموزگار، ژاله،تاریخ اساطیری ایران،چ سوم، تهران: سمت؛1380 2- اعزازی، شهلا،جامعه شناسی خانواده،تهران نشر روشنگران و مطالعات زنان؛1376 3- برتون، رولان،قوم شناسی سیاسی ، ترجمه ناصر فکوهی ، تهران ، نشر نی ؛1380 4- بویس،مری ،زردشتیان ، باورها و آداب دینی آنها، ترجمه عسگر بهرامی ، تهران:ققنوس؛1381
